დაგნი იუელი (1867 – 1901).

ახალგაზრდა ვაჟმა მძინარე ქალს რევოლვერი ესროლა და ვიდრე თავს მოიკლავდა, სამი წერილი დაწერა, ერთში მოკლულის ქმარს მიმართავდა, მეორეში – ვაჟიშვილს, მესამე კი მასპინძლისადმი მობოდიშებას წარმოადგენდა. ამ ყველაფერს მოკლულის 5 წლის ვაჟი უყურებდა…

თბილისს არც უცხოელი სტუმრები უკვირდა და არც მკვლელობები, მაგრამ ამ შემთხვევამ ყველა ააფორიაქა – მოკლული ახალგაზრდა და ძალიან ლამაზი ქალი იყო, რომელზეც ვეროპაში ლეგენდებს ჰყვებოდნენ.

მას დაგნი იუელი ერქვა, პოლონელი მწერლის და პოლონური მოდერნიზმის იდეოლოგის, სტანისლავ პშიბიშევსკის მეუღლე იყო და თავის თანამდროვე მხატვართა და მწერალთა მუზა: ედვარდ მუნკის, ავგუსტ სტრინდბერგის, კნუტ ჰამსუნის…

"სიყვარულის ქალღმერთი "_ ასე უწოდებენ ცნობილ ნორვეგიელ მწერალს, დაგნი იუველს. მწერალს, რომელმაც სახელი გაითქვა არა იმდენად თავისი შემოქმედებით, რამდენადაც საინტერესო ცხოვრებით. ის იყო XIX საუკუნის ევროპული კულტურის უმნიშვნელოვანესი ფიგურა, მრავალი შემოქმედის შთაგონების წყარო, ფიქრისა და აზრის მიმცემი, მუზა.

(მათ შორის ყველაზე ცნობილია, ნორვეგიელი ექსპრესიონისტი მხატვარი, ედვარდ მუნკი, რომლის ტილოების უმრავლესობაზეც, სწორედ, დაგნი იუველია გამოსახული).

დაგნი იუელი დაიბადა ნორვეგიის ერთ პატარა ქალაქში კონგსვინგერში (Kongsvinger), სადაც გაატარა ბავშვობა. 1898 წელს იგი ჩამოვიდა ბერლინში მუსიკის შესასწავლად. აქ შეხვდა იგი მხატვარ ედვარდ მუნკს, რომელსაც ჯერ კიდევ ოსლოდან იცნობდა.

ეჭვიანობა, ედვარდ მუნკი, 1896 წ. პირველ ხედზე თვითონ მუნკი, უკანა ხედზე დაგნი და მისი მეუღლე.

მკვლელი კი, ჭიათურის მარგანეცის საბადოების მფლობელის ვაჟი, 25 წლის ვლადისლავ ემერიკი. ეს მან დაპატიჟა დაგნი და მისი მეუღლე კავკასიაში სამოგზაუროდ, მაგრამ სტანისლავ პშიბიშევსკი, რომელმაც რამდენიმე წლით ადრე დაგნის სიყვარულის გამო ცოლ-შვილი მიატოვა, ახლა ერთდროულად ორი ქალით იყო გატაცებული და ბოლო მომენტში გადაიფიქრა კავკასიაში გამომგზავრება, დაჰპირდა, რომ მოგვიანებით შემოუერთდებოდათ.

          დაგნი იუელი.

პოლონელ მწერალს საბედისწეროდ დააგვიანდა. და ახლა, თბილისური სასტუმროს ერთ ნომერში, რომელიც პატარა მდინარეს გადაჰყურებდა, იწვა ქალი, რომლის სახელი ევროპაში ხელოვნებასთან და ბოჰემურ ცხოვრებასთან ასოცირდებოდა.

რომელიც იყო პიანისტი, პოეტი, სკანდინავიელი მხატვრების მოდელი, რომელსაც მწერალმა ავგუსტ სტრინდბერგმა და მისმა მეგობრებმა ასპასია დაარქვეს, ბერძენი ბასილევსის მეუღლის სახელი, რომელსაც თავის სალონში ხელოვნების მოღვაწეები ჰყავდა შემოკრებილი. დაგნი იუელს ეტრფოდნენ და ისიც ხშირად ეხვეოდა სასიყვარულო თავგადასავლებში, რომლის დაწყება-დამთავრების თარიღები ლამის თვე და რიცხვით ჰქონდათ აღნუსხული მის თანამედროვე ჭორიკანებს. დაგნი” ნორვეგიულად ცისკრის ვარსკვლავს ნიშნავს და ქალი მართლაც რომ კაშკაშებდა.

                             "დაგნი იუელი", ს. ვისპიანსკი.

მიუხედავად წერილებისა, ვერავინ გაიგო, რატომ მოკლა ახალგაზრდა ემერიკმა ეს საოცარი ქალი, რომელსაც ეტრფოდა. ზოგმა ეს ეჭვიანობას მიაწერა, იყო ვერსიებიც, თითქოს მკვლელობა ქმარმა შეუკვეთა. ფსოქოლოგები ცდილობდნენ ეს საქციელი "ჰეროსტრატეს კომპლექსით” აეხსნათ… ვლადისლავ ემერიკი პშიბიშევსკის მისამართით დატოვებულ წერილში წერს: "მე გავაკეთე ის, რაც შენ უნდა გაგეკეთებინა…”

რაც ცოტა უცნაურად ჟღერდა როგორც გამოძიებისთვის, ასევე ახლობლებისთვის. ასევე უცნაური იყო სიტყვები: "ვკლავ იმ მომენტში, როცა ამას ყველაზე ნაკლებად მოელის”. ხოლო პატარა ზენონს კი დედის შესახებ ეუბნება: "ის, პირველი დედოფალი… შენს წინაშე იყო მოთვინიერებული და მიაჩნდა, რომ შენ იყავი მთელი მისი ცხოვრების გამართლება”, ”უცნაურ აზრებს, რომლებსაც მასზე გაიგებ, ალბათ ნაკლებად უნდა ერწმუნო… ის იყო წმინდანი, თან დედოფლური სიკეთით სავსე”.

    "დაგნი იუელი", ედვარდ მუნკი.

ასეთ ქალებს მაშინ უფრო აფასებენ, როცა კარგავენ. 1893 წლის აგვისტოს თვეში, ცნობილმა პოლონელმა მწერალმა, სტანისლავ პშიბიშევსკიმ, მიატოვა თავისი კანონიერი მეოღლე და სამი შვილი, ცოლად კი დაგნი იუველი შეირთო.

მოგვიანებით, სტანისლავის პირველი მეოუღლე, თავის ოთახში გარდაცვლილი იპვეს, სტანისლავი კი მის მკვლელობაში დაადანაშაულეს და დააპატიმრეს, თუმცა მალევე გაირკვა, რომ მის პირველ მეოუღლეს, დიდი რაოდენობით საძილე წამლები ჰქონდა მიღებული, მან თავი მოიკლა. სტანისლავი უდანაშაულოდ ცნეს.

ქალის სიკვდილში ნებსით თუ უნებლიედ დამნაშავე დაგნიმ, უარი განაცხადა სტანისლავისა და მისი ყოფილი ცოლის სამი შვილის გაზრდაზე.
არც სტანისლავისა და დაგნის თანაცხოვრება გამოდგა ხანგრძლივი და ბედნიერი, მათ ორი შვილი ეყოლათ, თუმცა განშორებას წინ აღარაფერი ედგა.

დაგნი სტანისლავთან ერთად კრაკოვში გადავიდა საცხოვრებლად, აქ სტანისლავმა დააარსა საზოგადოებრივი ჟურნალი, რომელსაც წლების მანძილზე თვითონვე რედაქტორობდა. ის გახდა მთავარი მოქმედი ფიქგურა, ახალგაზრდა პოლონელთა შორის.
სტანისლავი კრაკოვში თავისი უახლოესი მეგობრის მეუღლეს დ

აუახლოვდა და მასთან გაააბა რომანი, დაგნი კი მიატოვა. თავის მხრივ, მეუღლეზე განაწყენებული დაგნი ერთდროულად სამ მამაკაცთან გაეხვა სასიყვარულო ურთიერთობაში. ერთ-ერთი მათგანი იყო პოლონელი-რუსი ოფიცერი ვლადისლავ ემერიკი, რომელსაც სიგიჯემდე შეუყვარდა დაგნი.

სტანისლავ პშიბიშევსკიმ დაგნის სიკვდილის შემდეგ უძღვნა წერილი სათაურით "როცა მზე ჩადის”, სადაც სამართლიანად ასკვნიდა: "მისი ტრაგედია სილამაზე, სიამაყე და გულწრფელობა აღმოჩნდა. ის იყო ულამაზესი ყვავილი, რომელიც იშვიათად იფურჩქნება, მაგრამ განწირულია გასათელად.”

1902 წელს კი, დაგნის სიკვდილიდან ერთი წლის შემდეგ, მან გამოაქვეყნა დრამა "ოქროს საწმისი”, სადაც ერთმანეთში გადახლართულია ყველა ის გრძნობა, რაც დაგნისა და მის ურთიერთობას ახასიათებდა: სიყვარული, ეჭვიანობა, ღალატი, შვილის მამობის სათუობა, მიტევება, მოვალეობის გრძნობა ოჯახისა და ბავშვების წინაშე და ამ დრამის გმირი, ემერიკისგან განსხვავებით, მხოლოდ თავს იკლავდა.

სტანისლავ ფშიბიშევსკი და დაგნი იუელი.

სამი დიდი ხელოვანი: მუნკი, სტრინდბერგი და პშიბიშევსკი ერთი ცეცხლით იწვოდა და ეს ცეცხლი იყო დაგნი. სამივემ შექმნა ნაწარმოები, რომელშიც სიტყვა "ცეკვა” სხვადასხვა კონტექსტში ფიგურირებს. პირველაღმომჩენი მაინც მუნკია. მან 1899 წელს დახატა სურათი "ცხოვრების ცეკვა”, მინიშნებით დაგნიზე.

      "ცხოვრების ცეკვა", ედვარდ მუნკი, 1899.

როგორც სათაურიდან ჩანს, მუშაობის დასაწყისში დაგნი ჯერ კიდევ ცოცხალი იყო. შემდეგ კი დახატა ცნობილი ტილო "მადონა”, სადაც ნატურა აშკარად დაგნი გახლდათ. დაგნი იუელი მუნკის "მადონა” იყო. მხატვარმა მისი სახე ასახა ნახატებში: "სიცილი”, "წითელი და თეთრი”… დაგნი მხატვრის მუზად იქცა მრავალი წლის განმავლობაში. სწორედ მუნკმა გააცნო დაგნი არტისტულ საზოგადოებას, რომელიც იკრიბებოდა ბერლინის ღვინის სარდაფში "შავი გოჭი”, სადაც დაგნიმ გაიცნო ცნობილი შვედი მწერალი ავგუსტ სტრინდბერგი.

1891 წლის შემოდგომის ერთ გრილ საღამოს, ბერლინის რომელიღაც ქუჩის ერთ მიყრუებულ კაფეში თავის მეგობრებთან ერთად იჯდა ცნობილი ნორვეგიელი მხატვარი ედვარდ მუნკი, ისინი სვამდნენ ლუდს და საუბრობდნენ ხელოვნებაზე. Aასე ხდებოდა ყოველ საღამოს. სწორედ, ეს, ერთი შეხედვით უსახური კაფე, გახლდათ XIX საუკუნის ევროპის კულტურული ცხოვრების ნამდვილი ეპიცენტრი. აქ იკრიბებოდნენ უდიდესი შემოქმედები. ტარდიცია არც იმ საღამოს დარღვეულა…

საუბარში გართულ მხატვარს, არც კი შეუმჩნევია, როგორ შემოაღო კარი უმშვენიერესმა ქალბატონმა, ის მხატვარს მიუახლოვდა, გვერდით მიუჯდა და ერთი ამოსუნთქვით გამოცალა ღვინით სავსე ჭიქა. ამ საღამოს შემდეგ, მას "ბოჰემის დედოფალს” უწოდებდნენ.
ეს ქალბატონი, ნორვეგიის ერთ-ერთი ყველაზე მდიდარი და წარჩინებული ოჯახის შვილი, დაგნი იუველი გახლდათ.

დაგნი ბოჰემური ცხოვრებისთვის იყო გაჩენილი, უყვარდა სმა და დროსტარება. იცვამდა ექსტრავაგანტულად, ყველასგან განსხვავებულად, თუმცა ელეგანტურად და მოხდენილად. ღიმილში კი, ისეთი უცნაური სითბო ჰქონდა გამომწყვდეული, რომ ერთიანად ატყვევებდა ირგვლივ ყველას.

მხატვარი სუნთქვაშეკრული უყურებდა დაგნის, შესაფერის სიტყვებს ვერ პოულობდა, გონს რომ მოეგო, დაგხატავთო, სთხოვა…

იმხანად, ხშირად ნახავდით ბერლინის წვიმიან ქუჩებში მოსეირნე წყვილს – დაგნის და ედვარდს… დაგნი მხატვრის რთულ და შავბნელ ცხოვრებაში ერთადერთი გამონათება იყო. მათი ურთიერთობა მალევე დაიდაღა ხელოვნების მხურვალე სუნთქვით. დაგნი ედვარდის მუზა გახდა…

დაგნი და ედვარდი ყველგან ერთად დადიოდნენ, სვამდნენ, ერთობოდნენ, ერთად ქმნიდნენ სამყაროს, რომელშიც ცხოვრება მოსწონდათ … ეს გიჟური რომანი ორიოდ წელიწადს გაგრძელდა. ბოჰემური ცხოვრების მოყვარულ დაგნის მალევე მობეზრდა მხატვართან თანაცხოვრება და ახალი თავგადასავლების საძიებლად წავიდა.

მადონა, ედვარდ მუნკი, 1895 წ.

მერე სტრინდბერგმა, უკვე დაგნის სიკვდილის შემდეგ, 1901 წელს მას მიუძღვნა დრამა "სიკვდილის როკვა” და ბოლოს, 1902 წელს, პშიბიშევსკიმ დრამების ციკლს დაარქვა "სიყვარულისა და სიკვდილის ცეკვა”, სადაც "ოქროს საწმისიც” შევიდა. და ამ სამ ცეკვას სამი ხელოვანის შემოქმედებაში ერთი ქალის ცხოვრება, სიყვარული და სიკვდილი აერთიანებდა.

სასტუმრო "გრანდ ოტელი”, ამ ნახევრად აზიურ ქალაქში ბაროკული ეკლექტიზმის სტილში რომ აეშენებინათ და გრძივი ფასადით ხიდის ქუჩას მიუყვებოდა, ხოლო მდინარის მხარეს თბილისური აივნებით იხსნებოდა, ევროპელი ქალის მკვლელობაზე დიდხანს მოსთქვამდა და ქოთქოთებდა.

გაურკვევეი მიზეზის გამო , 1901 წლის 5 ივნისს, ემერიკმა სასტუმროს ნომერში მძინარე დაგნი, იარაღის ერთი გასროლით გამოასალმა სიცოცხლეს. ამ ფაქტს შეესწრო დაგნის მცირეწლოვანი ვაჟი. რამდენიმე დღის შემდგე, ემერიკმაც სცადა თვითმკვლელობა.
დაგნი თბილისში დაკრძალეს, კუკიის სასაფლაოზე. ულამაზესი დაგნის საფლავი ჯერ კიდევ საქართველოშია, იქ სადაც თავიდან დაიკრძალა..
ამ დღის შემდეგ. უამრავ მითსა თუ რეალობას ჰყვებიან დაგნის გარდაცვალებაზე, და საერთოდ მის ცხოვრებაზე. მიუხედავად, იმისა, რომ ესაუკუნეზე მეტია გასული, დღემდე არ ნელდება ინტერესი მისი ცხოვრების მიმართ
"ის არ იყო ამ სამყაროსთვის გაჩენილი " – მოგვიანებით, ასე პასუხობს ემერიკი პოლიციელის მიერ დასმულ კითხვაზე –"რატომ ესროლეთ?”
რაც შეეხება ედვარდ მუნკს, იგი ცხოვრების ბოლომდე ერთგული დარჩა თავისი ერთადერთი სივარულის და არ დაქორწინებულა. დაგნიმ სიკვდილის შემდეგაც განაგრძო არსებობა, ედვარდ მუნკის სამყაროში, მის ტილოებზე. მოკლულის ცხედარი.

დამნი იუელის ძველი საფლავი კუკიაზე, 1901 წ.

დაგნი იუელის ახალი საფლავი კუკიაზე, 1999 წ.

"გრანდ ოტელმა” მისი სახელი სამუდამოდ დაიმახსოვრა: მემორიალური დაფა გვამცნობს, რომ "აქ 1901 წლის ივნისში ცხოვრობდა და ტრაგიკულად დაიღუპა დაგნი იუელი, ნორვეგიელი ხელოვანი.”

მაგრამ რა არის ამ პატარა სასტუმროს მეხსიერება იმ ვნებებთან შედარებით, რასაც ედვარდ მუნკის "მადონა” იწვევს, სადაც თვალებმილულული, შიშველი დაგნი, როგორც უცხოელი ხელოვნებათმცოდნენი აღნიშნავენ – ორგაზმისა თუ განაყოფიერების მომენტში, ქალური მშვენიერებით გვნუსხავს…