21:39 ზაზა ფირალიშვილი – “ქართული პოლიტიკის თეატრალური დიალექტიკა”. | |
რიჩარდ მესამე, მხატვარი ზურა ბალანჩივაძე.
ამ თვალსაზრისით, მან უკიდურესი პრაგმატულობა და ულმობელობაც გამოამჟღავნა. სწორედ ასე მიიმართა ეროვნული მოძრაობის შემართება მისსავე წინააღმდეგ და ასე მიიღო სტაბილიზაციამ კორუმპირებული სტაგნაციის მნიშვნელობა. ერთიცა და მეორეც, ანბანური დიალექტიკის თანახმად, მათშივე მიმალული და განაბული კარიკატურული ორეულის სახით საკუთარ უარყოფას გულისხმობდა. მათი კულტურული და მსოფლმხედველობრივი რესურსები ამოწურული აღმოჩნდა. აუცილებელი იყო რაღაც ახალი – ის, რაც ძალზე ზოგადად შეიძლება გამოიხატოს (და მესამე თაობის პოლიტიკური წრეების მიერ გამოიხატა კიდეც) ფორმულით "საზოგადოების ზნეობრივი განახლება”. ცხადია, ეს იდეა მხოლოდ მის წიაღში არ შობილა და მითუმეტეს მესამე სუბკულტურა არ ფლობდა მასზე მონოპოლიას. იგი, აშკარად თუ ფარულად, ყოველთვის იყო თვითგამოხატვის ადექვატური ფორმების მაძიებელი კულტურის უმთავრესი დინამიკური ძალა, თუმცა მას მრავალი ყალბი და დროებითი სამოსის ტარება მოუწია და მომავალშიც მოუწევს მანამ, სანამ პირდაპირ და უშუალოდ განაცხადებდეს საკუთარი უფლებების შესახებ. უფრო მეტიც, თითოეული პოლიტიკური სუბკულტურა სწორედ ზნეობრივი განახლების იდეით იწყებდა, მაგრამ, საბოლოოდ, ამ იდეას პოლიტიკურ კონიუნქტურასა და ძალაუფლების ინტერესებს სწირავდა მსხვერპლად. ეროვნული მოძრაობის წლებში ეს იდეა უპირველესი მიზნის – დამოუკიდებლობის იდეის ჩრდილში მოექცა, ხოლო შემდგომ – სტაბილიზაციისა და სახელმწიფოებრივი აღმშენებლობისა. ორივე შემთხვევაში ვითარებები თითქოს უფლებას გვაძლევდა, რომ რაღაც უფრო მნიშვნელოვანი მიზნის მიღწევის გზაზე ზნეობისა და რაციოს კანონების მიღმა დავრჩენილიყავით. ნიშნეულია, თუ როგორი გაავებით იქნა აღქმული მერაბ მამარდაშვილის განცხადება, რომ მისთვის, როგორც ქრისტიანისათვის, ჭეშმარიტება ყველაფერზე მაღლა იდგა, მათ შორის ეროვნულის იმ პაროდიულ გაგებაზეც, რომელსაც არაერთხელ შევეხეთ.
თითქოს, ერთიცა და მეორეც იმგვარი ფუფუნების საგანი იყოს, რომელიც თუ გაქვს კარგია, ხოლო თუ არ გაქვს, არც ამით დაშავდება რამე, რადგან მთავარი მაინც რაღაც სხვაა. ჩვენ კიდევ დიდხანს მოგვიწევს იმის გააზრება, თუ რა წვლილი მიუძღვის ბოლშევიზმს ღირსების გრძნობას მოკლებული პლებეური მორალის გაბატონების საქმეში და იმისაც, თუ რა როლი შეასრულეს ჩვენმა პოლიტიკოსებმა, რომ ეს პლებეიზმი ახალი გარემოებებისათვის მოერგოთ. კიდევ ერთხელ გავიხსენოთ მერაბ მამარდაშვილი, უფრო სწორად ეროვნული მოძრაობის წარმომადგენელი ერთი-ერთი ცნობილი პოლიტიკოსის გამონათქვამი მის შესახებ: ეს კაცი თავისი ინტელიგენტური გულუბრყვილობით პოლიტიკაში ჭეშმარიტებას ეძებსო. ახლა ისიც გავიხსენოთ, თუ როგორ აცხადებდა 2003 წლის ნომემბრის შემდგომ დამხობილი ხელისუფლების ერთ-ერთი უმაღლესი თანამდებობის პირი, რომ თურმე საიდუმლო კავშირში იმყოფებოდა ოპოზიციის ლიდერებთან. სწორედ ასე იქმნება ის ზნეობრივი თუ სააზროვნო პირველნიმუშები, რომლის ტირაჟირებასაც ახდენენ უბრალო ადამიანები და შედეგად ჩვენი ცნობილი ბაზრობების მორალს ვიღებთ, თავისი მცირეწლოვანი მეძავებითა და გაყალბებული სასწორებით. ამ განცდის ყველაზე ზუსტი მანიფესტაცია 1989 წლის 9 აპრილის მოვლენები იყო. რუსული იმპერიალიზმის წინააღმდეგ მიმართულმა თავდაპირველმა პროტესტმა თანდათან დაკარგა პოლიტიკური კონტურები და ჩვენც ოქროს საუკუნის დადგომის წინათგრძნობით მონუსხულები გამოვხატავდით ერთად ყოფნის სიხარულს – იმას, რაც უკვე დიდი ხანი იყო არ გამოგვეხატა. ის, რაც მაშინ ხდებოდა მთავრობის სასახლის წინ, უკიდურესად მნიშვნელოვანი იყო არა მხოლოდ კონკრეტული პოლიტიკური პრობლემის მოსაგვარებლად და ისტორიის მიმართულებათა შესაცვლელად, არამედ, უპირველეს ყოვლისა, იმის გამო, რომ ჩვენს არსებობას რაღაც უზენაესი გამართლება ეძლეოდა. ჟილ დელიოზი თავის "კონტროლსა და ქმნადობაში” წერს იმ ნიშანდობლივ განსხვავებაზე, რომელიც რევოლუციის მომავალ ბედსა და ადამიანთა რევოლუციურ ქცევას შორის არსებობს: სწორედ რევოლუციური თვითგამოხატვა აძლევს ადამიანს შანსს, თავი დააღწიოს ყოველდღიურ რუტინაში მიმალულ ბოროტებას, სირცხვილს თავისი უმნიშვნელო არსებობის გამო და თამამად განაცხადოს საკუთარი არსებობის შესახებ. რევოლუცია, ამ აზრით, სხვა არაფერია, თუ არა მარადი განახლებისაკენ მიმართული რიტუალური აქტი; ამიტომ იგი თავისთავად არის ღირებული და არა იმ შედეგების გამო, რომელიც მოაქვს.
მთავარი ის არის, რომ ჩვენს ადამიანებში, მიუხედავად განვლილი ათწლეულების განმავლობაში გადატანილი ტრაგედიებისა, იმედგაცრუებებისა, ტერიტორიების დაკარგვისა, მიუხედავად პოლიტიკოსების სრულიად უკეთური მცდელობებისა, თავისი მიზნებისათვის გამოეყენებინათ მათი გულუბრყვილო და მით უფრო ძლიერი რწმენა, რომ ამქვეყნად რაიმე მაინც შეიძლება სასიკეთოდ შეიცვალოს, ადამიანებს არ დაუკარგავთ ის ინფანტილური იდეალიზმი, რომლის გარეშეც შეუძლებელია ამქვეყნად არსებობა. პოლიტიკური თვალსაზრისით მნიშვნელოვანი კი არის ის, რომ განახლების ამ ფარული მოლოდინის სიმბოლიზება მესამე პოლიტიკურმა ისტებლიშმენტმა იკისრა. უბრალო ადამიანებმა კი მას ისევე გამოუცხადეს ნდობა, როგორც მცირე ხნის წინ წინა ორს უცხადებდნენ. მასში ერთნაირად არის თავმოყრილი ზვიადისტური განახლების სული და შევარდნაძისეული პოლიტიკური სკოლის ტრადიციები – როგორც პერსონალიების, ისე ზოგადი პოლიტიკური სულისკვეთების აზრით. ფაქტობრივადაც მისი კრეაცია მრავალი გზით ხდებოდა. ერთის მხრივ, თავად ედუარდ შევარდნაძეც ზრუნავდა ამ კატეგორიის ადამიანების წინა პლანზე წამოწევაზე. მას შეუძლებელია არ სცოდნოდა, რომ სულ მცირე ხანში ნომენკლატურული ფსიქოლოგიური ტიპი პოლიტიკურად ვეღარ გაამართლებდა. ამიტომაც იყო აუცილებელი მის მიერ დადგმული ცოცხალი სურათების გალერეისათვის ახალი დეკორაციების ფრთხილი და თანამიმდევრული შემატება. თავდაპირველად მან ეს მოახერხა კიდევაც იმ ადამიანების მეშვეობით, რომლებმაც მოგვიანებით ლამის ბუკვალური სიზუსტით განახორციელეს ეროვნული მოძრაობის ერთ-ერთი მარადი ინფანტილი ლიდერის განჩინება _ გამოვიყენოთ შევარდნაძე, მისი საერთაშორისო კავშირები და შემდეგ თავიდან მოვიშოროთო. არსებობს მისი მესამე წყაროც: ეს ის ადამიანებია, ვინც ეკონომიკური გაჭირვებისა გამო თუ გნათლების მისაღებად უცხოეთის ქვეყნებში წავიდა და იქ ის სოციალური ჩვევები შეიძინა, რომელთა დეფიციტმა ბევრწილად განსაზღვრა ჩვენი საზოგადოების ადაპტაციური კრიზისი. ალბათ, კიდევ ბევრი წყაროს დასახელება შეიძლებოდა, მაგრამ მთავარი, ალბათ, ის არის, რომ ამ სოციო-კულტურული ფენის სახით თავს იყრიდა და დღემდე იყრის ძალზე მნიშვნელოვანი ისტორიული რესურსი, რომელმაც უახლოეს წლებში უნდა განსაზღვროს, თუ საით წავა ჩვენი სახელმწიფოებრიობა.
გამოჩნდნენ ისინიც, ვინც ამ პროცესების სიმბოლიზება იკისრეს და ცხადია, საშუალო ყოველდღიური ქართველიც სრულიად გულგრილად მოეპყრო შევარდნაძეს – კაცს, რომელსაც სულ ცოტა ხნით ადრე დიდი იმედები დაუკავშირა. მათ ესმოდათ, რომ ამ ეტაპზე მთავრობის სხდომების ესთეტიკა ეკონომიკური სტაგნაციის, გადაუჭრელი ტერიტორიული მთლიანობის პრობლემებისა და გამოუვალობის გამძაფრებული განცდის პირობებში იოლად იწვევდა გაღიზიანებას და, ბუნებრივია, მკვეთრად უარყოფით პოლიტიკურ კაპიტალს ქმნიდა. ამ სიტუაციაში განახლების იდეის მატარებელი აგრესიული პოლიტიკური აქტორი სწრაფად გამოაცოცხლებდა მიზანსცენას და იოლადაც მოექცეოდა ყურადღების ცენტრში.
რიგითი ადამიანები იმდენად მზად დახვდნენ მის გამოჩენას, რომ თითქმის შეუმჩნეველი დარჩა ისეთი ინფანტილური უხერხულობანი სააკაშვილის ქცევაში, როგორიცაა სახელმწიფოებრივი ატრიბუტიკით აღჭურვის მუდმივი მცდელობები – გავიხსენოთ უცნაურ საპარადო ფორმაში გამოწყობილი საპატიო ყარაულის დაყენება იუსტიციის სამინისტროს წინ; სახელმწიფო დროშისა და გერბის მუდმივი ფონი მისი სატელევიზიო გამოსვლებისას, მისი მცდელობები, მუდმივად გამარჯვებასთან და წინსვლასთან ყოფილიყო ასოცირებული. კიდევ შეიძლება გავიხსენოთ რუსთავის ციხის აშენების ისტორია, საზეიმოდ რომ ამცნეს ჩვენს საზოგადოებას და, როგორც ნოემბრის მოვლენებიდან სულ ცოტა ხანში გახდა ცნობილი, დაუმთავრებელი ყოფილა. უნდა შექმნილიყო შევარდნაძის მთავრობის ისეთი წარმომადგენელის სახე, რომელსაც არსებული კორუფციისა და უძრაობის პირობებშიც კი შეეძლო აღმშენებლობა. გავიხსენოთ მუდმივი ალუზიები გამსახურდიასთან და სტალინთან – ამ უკანასკნელის გასამყარებლად საკუთარი მეტყველების გაჯერება სიტყვებით:”ციხე”, "ჯარი”, ”მოვსპობთ”. კორუფციასთან ბრძოლის საინფორმაციო უზრუნველყოფას კი თან მოჰყვა "მდიდარს ართმევს ღარიბს აძლევს” ფორმულაში მოქცეულ სამართლიან გმირთან ასოციაციები. შედარებით გვიან ამ იდეოლოგიურ კონტრაპუნქტს ზვიად გამსახურდიას წიგნიდან "საქართველოს სულიერი მისია” ნასესხები რამდენიმე თემა დაემატა. არაფერს ვიტყვით არასამთავრობო სექტორის პოლიტიკური მიზნებით გამოყენებასა და პოლიტიკურ მოძრაობაში ჩართული სტუდენტური ორგანიზაციების გრანტებით უზრუნველყოფაზე. ყოველივე ეს განახლების, საკუთარი ბედის სადავეთა ხელში აღების ემოციურმა მუხტმა გადაფარა და ეს ასეც უნდა მომხდარიყო. როგორც აღმოჩნდა, შევარდნაძისა და მისი გარემოცვის პოლიტიკური ესთეტიკა არავის უტოვებდა შანსს, რომ ამგვარი უხერხულობანი შეემჩნია. მეორე მმართველი ფენა ისე მყარად მოერგო უარყოფითი სოციალური სიმბოლოს როლს და ისე დაკარგა ნდობა, რომ უბრალო ადამიანების ნებაყოფლობითი სიბრმავე მისი მოწინააღმდეგეების მიმართ სრულიად ბუნებრივი რამ ჩანდა. ყველაფერ ამას თუ დავუმატებთ უკვე ნახსენებ ფაქტორს: შევარდნაძის მიერ საინფორმაციო სტრატეგიის უგულებელყოფასა და, შესაბამისად, ჩვენი ეპოქისათვის (როგორც მას უწოდებენ, საინფორმაციო ომების ეპოქისათვის) უმნიშვნელოვანესი ინსტრუმენტის დეფიციტს, შეუძლებელია, არ აღიარო, რომ 2003 წლის ნოემბერში მოხდა ის, რაც უნდა მომხდარიყო. შევარდნაძის პოლიტიკური მოწინააღმდეგეები უკვე საკმაოდ კარგად ფლობდნენ საინფორმაციო სტრატეგიებს და წარმატებით ამუშავებდნენ საზოგადოებრივ აზრს, მათ საკმაოდ კარგად ჰქონდათ შესწავლილი ხელისუფლების რღვევის ფარული და აშკარა მექანიზმები. შევარდნაძე კი ამ ვითარებაში ინფორმაციის მხოლოდ მარგინალურ ან უკვე მარგინალიზებულ საშუალებებს უწევდა კონტროლს; არადა, საინფორმაციო ომების ეპოქაში საინფორმაციო ვაკუუმი და კაბინეტური ინტრიგები ჰაერში მუშტების ქნევასღა ემსგავსება . რიგით ქართველს განახლებისკენ სვლა სურდა და მას ეს შესთავაზა კიდეც კაცმა, რომელსაც მისი ნდობის მოპოვების უნარი აღმოაჩნდა.
იგი კარნავალური ტიპის მოთამაშეა და თავის მეტოქეებს თითქმის არ უტოვებს შანსს, რომ ნიღბების ამ უწყვეტ ცვალებადობაში მიაგნონ იმ უცვლელ და მყარ წერტილს, რომელსაც დაუპირისპირდებიან. რამდენადაც იოლი შესაძლებელია, რომ ეს ინტუიციები ჩვენი პოლიტიკური ცხოვრების რეალურ პროექტებად იქცეს, ღირს მათზე შეჩერება. სხვაგვარად თუ ვიტყვით, შეიძლება მსჯელობა იმ ფორმებზე, რომლებშიც ხელისუფლებას მოძრაობა მოუწევს და იმ ბედზე, რომელიც ამ ფორმებმა შეიძლება განსაზღვრონ.
და მაინც, ჩვენ უნდა ვცადოთ მისი შედგენა და ეს უკანასკნელიც ყველა სხვა ასე თუ ისე დამაჯერებლად შედგენილი ჰოროსკოპის მსგავსად, მხოლოდ იმ კონტურებს თუ მონიშნავს, რომელშიც ახალშობილს მოუწევს მოძრაობა. იგი იქცა აწმყოზე შურისძიების ფორმად, სულ უფრო და უფრო დამყოლ კომპენსატორულ მატერიად. არსებითად, საქმე გვქონდა არა წარსულთან, არამედ – ისტორიასთან, რომელმაც ბოლშევიკური კოშმარებისაგან გათავისუფლების წმინდა წყლის უტოპიური ფუნქცია შეიძინა. ამ ვითარებაში ზნეობრივი განახლების იდეას ეთნო-მითოლოგიური ფანტომების გაცოცხლების იმთავითვე განწირულ მცდელობათა დანიშნულება მიეცა. მეორე პოლიტიკური თაობის თანმხლები უტოპია სტაბილიზაციის იდეა გახლდათ. ეს უკანასკნელი კი, პირველ რიგში, ისტორიული ვნებეათაღელვის დაშოშმინებას ნიშნავდა. ამას მოჰყვა ძველი და მობეზრებული სახეების სიმრავლე ხელისუფლებაში, ამ უკანასკნელს – საბჭოთა სინამდვილის წინაშე კაპიტულაციის ფარული თუ აშკარა განცდა და შედეგად საზოგადოების ზნეობრივი განახლების იდეის ნაცვლად მისი ტლანქი სიმულაციაღა შეგვრჩა, რამაც დიდწილად განსაზღვრა კიდეც საზოგადოებრივი ძალების პარალიზება შევარდნაძის მმართველობის პირველი წლებიდანვე. როგორი არაადექვატურიც არ უნდა ყოფილიყო ეს ძალები, მათი პარალიზება ყველა შემთხვევაში ცუდად მოუბრუნდებოდა თავად შევარდნაძეს, მოუბრუნდებოდა როგორც საზოგადოებაში გამეფებული უიმედობა და სასოწარკვეთა. ასე მოხდა კიდეც. უფრო მეტიც, შევარდნაძე, მთელი თავისი მიზანდასახულებების მიუხედავად, ამ უიმედოობის სიმბოლოდ იქცა განსაკუთრებით მას შემდეგ, რაც საბოლოოდ გაფორმდა 2003 წლის ნოემბრის მოვლენათა ლიდერებთან განხეთქილება.
სწორედ ამ, რევოლუციური ელემენტის შემცველ პოლიტიკურ ჟანრს შეეძლო ულმობლად დაემსხვრია არსებული უსიცოცხლო ნაგებობები და ახალი პერსპექტივები გაეთავისუფლებინა. კარნავალი ხომ იმის კარნავალია, რომ იგი ამსხვრევს სოციალურ, ეკონომიკურ, უფრო მეტიც, მეტაფიზიკურ პირობითობებს, უგულებელყოფს სოციალურ ინერციათა ძალმოსილებას და ადამიანებს თავისუფალ სივრცეში თავისუფალი მოძრაობისაკენ მოუწოდებს. ადამიანები იჯერებენ, რომ ყოველდღიურობის დამთრგუნველი რუტინა და გაქვავებული, დამთრგუნველი და ვალდებულებების კარკასზე აგებული სინამდვილე აღარასოდეს მობრუნდება. ამიტომაც არის კარნავალი რევოლუციის ნათესაური, უფრო მეტიც, ისინი ერთმანეთის სიმულირებას ახდენენ. ის, რასაც რევოლუცია სისხლით აკეთებს, კარნავალი თამაშის ფარგლებში აქცევს. ამავე დროს, თუ რევოლუცია ახალ ისტორიას უდებს სათავეს, კარნავალი ისტორიიდან განდგომა და ოქროს საუკუნეში ალს ობ არსებობაა. ჩვენს სიტუაციაში – იმ მოვლენების დროს, რომლებიც 2003 წლის ნოემბრის ბოლოს გათამაშდა – ვფიქრობთ, ამ ორ ფენომენს შორის საზღვრები მოიშალა. კარნავალის სანახაობრივი პათოსი (კიდევ ერთხელ გავიხსენოთ, რომ მოვლენების კონსტრუირება ხდებოდა სატელევიზიო ეკრანის მეშვეობით და რომ დიდწილად საქმე ვირტუალურ სანახაობასთან გვქონდა) ახალი ისტორიის დაწყების სურვილს შეერწყა. ნიღბებისა და თამაშის ესთეტიკა (ცოცხალი ჯაჭვი, ვარდები, მომღერლები) და რევოლუციური პათოსი (აქა-იქ გაელვებული იარაღი, ძველი პირობითობების ახლით ჩანაცვლება, დროის ათვლის შეცვლა, ხეების გადაკაფვით ქალაქის სახის რიტუალური შეცვლა და სხვანი) ერთ სივრცეში მოთავსდა. შედეგად მივიღეთ ის, რასაც ყოველი დროის რევოლუციონერები აკეთებდნენ და რისი ანალოგიც იოლად შეიძლება მოვიძიოთ სხვაგანაც და სხვა დროშიც. რუსეთის ბოლშევიკური რევოლუცია და მთელი 20-იანი წლებიც ხომ საკარნავალო ესთეტიკის კანონებით ვითარდებოდა. განსხვავებას კი ქმნის ის, რომ ჩვენში სიმძიმის ცენტრმა თამაშისა და საინფორმაციო სივრცის, როგორც თავისთავადი სუბსტანციის მოდელირების მხარეს გადაინაცვლა. რევოლუცია თავისი კლასიკური სახით პოლიტიკურმა კარნავალმა ჩაანაცვლა. ამგვარ ვირტუალურ საინფორმაციო-პოლიტიკურ სივრცეში ყველაფერი ვითომცდა (ისევ და ისევ ალს ობ) ხდება, იგი თამაშის სუბსტანციით აიგება და მის ფარგლებში მოძრაობს. იქნებ, ამიტომაც არ დაღვრილა რევოლუციის დღეებში სისხლი, რადგან ეს ჟანრის წესების დარღვევა და სიმძიმის ცენტრის რევოლუციისაკენ გადანაცვლება იქნებოდა. რაც ყველაზე პარადოქსულია, თავად მეორე პოლიტიკური თაობა თავისი მოუქნელობის მიზეზით აღმოჩნდა რევოლუციის გიგანტურ ინსცენირებაში, ერთგვარ სატელევიზიო-ვირტუალურ რევოლუციაში ჩართული. უფრო მეტიც, მიუხედავად ნოემბრის გამოცდილებისა, აჭარის ლიდერმაც ვერ დააღწია თავი ამ კოლექტიურ როკვაში მონაწილეობის, უფრო კი კონტრკარნავალის ინსცენირების ცთუნებას. მისი მარცხიც, როგორც ჩანს, ამით ბევრად განისაზღვრა.
ჟან ბოდრიარი "ამერიკაში” მსგავსი ფენომენების თაობაზე წერს, რომ სწორედ საზოგადოებრივი აზრის სარეკლამო რეგულირებას უნდა უმადლოდნენ თანამედროვე მთავრობები ერთგვარ მეტასტაბილურობას. სისუსტენი, სკანდალები, მარცხი აღარ მთავრდება მათთვის კატასტროფით. მთავარია, რომ ხელისუფლება ნდობას აღძრავდეს და საზოგადოებაც ადექვატურად აღიქვამდეს იმ ძალისხმევას, რომელსაც ამის მისაღწევად მიმართავენ. აქ ბოდრიარი მთავრობათა სარეკლამო იმუნიტეტს პოპულარული სარეცხი საშუალებების სარეკლამო იმუნიტეტს ადარებს.
სიმძიმის ცენტრის გადატანა "პურიდან” და "სანახაობიდან” მხოლოდ "სანახაობაზე” იმ შემთხვევაში თუ გაამართლებს, თუ მასთან ერთად საზოგადოებრივი კონსენსუსის შექმნელი რაიმე მძლავრი იდეა უზრუნველყოფს საზოგადოებრივ კონსენსუსს. პოლ ვალერი თავის ესსეში ”დიქტატურისათვის” აღწერს, თუ როგორი მაცთური შეიძლება აღმოჩნდეს ომის იდეა ამგვარ სიტუაციაში მმართველისათვის _ თუმცა, ჩვენს შემთხვევაში, არა რეალური ომისა, არამედ კვლავ და კვლავ ერთგვარი სატელევიზიო-ვირტუალური პიზიციური ომისა პერიოდული მკვეთრი მოძრაობებით.
| |
|