21:50 გიგა ზედანია – ჟან-ლუკ გოდარის ”უკანასკნელ ამოსუნთქვაზე”. | |
Jean-Luc Godard ”Breathless”. გიგა ზედანია – Giga Zedania მაგრამ მე კინომცოდნეებისთვის არ მინდა წერა. მე მინდა იმ ადამიანებს მივმართო, რომლებსაც ფილმი უყვართ, თუმცა ბოლომდე ვერ გაუგიათ. რუბრიკის ქვეშ გამოვაქვეყნებდი სტატიებს, რომლებშიც ორიგინალის განსაკუთრებულად ბრიყვულ და სასტიკ ღალატზე იქნებოდა საუბარი; მაგ., ნაბოკოვის "ლუჟინის დაცვა” და რომანის მიხედვით 2000 წელს გადაღებული საშინელი ფილმი, რომელი თავდაყირა აყენებს რომანის ფორმასაც და შინაარსაც; ან ჰემინგუეის "ფიესტა”, თავისი ხაზგასმული ემოციური სიძუნწით და რომანის 1957 წლის სენტიმენტალურზე სენტიმენტალური ეკრანიზიაცია; შეიძლებოდა აქვე მეხსენებინა ფილმები, რომლებიც არ გამოვიდა სწორედ იმიტომ, რომ მათი რეჟისორები დათრგუნულნი იყვნენ იმ ფილმის სიდიადით, რომლის რემეიკსაც აკეთებდნენ – მაგალითად, გუს ვან სენტის 1998 წლის ”ფსიქო”, მასზე გადაფარებული ჰიჩკოკის დიდზე დიდი აჩრდილით. და სწორედ ამ კონტექსტში მომეხსენიებინა 1983 წლის ”Breathless” – ფრანგული კლასიკის ბრიყვული ამერიკული რემეიკი, რომელიც ძირითადად ქალ მაყურებლებს რჩებათ მეხსიერებაში ახალგაზრდა რიჩარდ გირის შიშველი უკანალის კადრის გამო. ეს დასაწყისი არ იქნებოდა მოკლებული გონებამახვილობას, მაგრამ გოდარის ფილმი ნამდვილად იმსახურებს სერიოზულ განხილვას. ეს ის ჟურნალია, რომელსაც წარუმატებლად ცდილობენ აყიდინონ ფილმის ერთ ეპიზოდში მიშელ პუაკარს). მაგრამ გოდარი – განსხვავებით ტრიუფოსაგან – არ იღებს სენტიმენტალურ ფილმებს ვნებების დამანგრეველ ძალაზე. გოდარი რეჟისორი-მოაზროვნეა, მისი გაგებისათვის საჭიროა მიჰყვე ყველა იმ ციტატასა თუ მინიშნებას, რომლებიც საოცარი ოსტატობითაა მიჩქმალული. ვინაა ნიცშე? ნიცშე პირველია, ვინც აღმოაჩინა, რომ მისი თანამედროვე სამყარო, მთელი თავისი კულტურითა და ფასეულობებით, სიცარიელეზე იდგა. არაფერს, რაც თანამედროვე სამყაროში არსებობს, ნიცშესათვის აღარ აქვს საბოლოო, ფინალური მნიშვნელობა. რა კავშირშია ნიცშეს ეს დიაგნოზი გოდარის ფილმთან? რატომ არ შეიძლება მიშელს ეს გოგონა უყვარდეს? სწორედ მისი წესიერების გამო (მაგალითად, გოგონა ამბობს, კინოინდუსტრიაში მუშაობას თავი დავანებე, იქ ყველას ლოგინში უნდა ჩაუწვეო). უფრო სწორად კი, იმის გამო, რომ გოგონას ჯერ კიდევ სწამს ამ სამყაროს აზრიანობის. მათ საკმაოდ მოკლე დიალოგში ერთი გენიალური დეტალია – გოგონას ოთახში კედელზე სიგარეტის კოლოფებით რაღაც ასოებია დაწერილი. მიშელი კითხულობს – ეს რა წერიაო? გოგონა პასუხობს – წერია სიტყვა ”რატომ”. ოღონდ ვერ დავასრულე სიტყვის დაწერაო (ფრანგულად ”რატომ” უფრო გრძელი სიტყვაა, ვიდრე ქართულად – "pourquoi"). გენიალური ეს დეტალი იმიტომაა, რომ მას იმდენად მცირე დრო უჭირავს ფილმში, რომ პირველი ნახვით ვერც კი მიხვდებით, რომ ეს ფილმის გასაღებია – გოგონას ჯერ კიდევ ჰგონია, რომ არსებობს პასუხი კითხვაზე ”რატომ?”. მიშელმა კი უკვე იცის, რომ ასეთი პასუხი არ არსებობს. ამიტომაც მისთვის აღარაა მნიშვნელოვანი მორალის არც ერთი ნორმა, საზოგადოებაში აღიარებული არც ერთი საქმიანობა. მას შეუძლია მოკლას, მოიპაროს, გაძარცვოს, იცრუოს. რაც დარჩენილია, არის მხოლოდ სტილი – და საკუთარი თავის უსასრულო გამოგონება. როდესაც ის საკუთარი ცხოვრების შესახებ ყვება, ის გაუთავებლად ცრუობს – უამრავ მანქანებზე, რომლებიც ჰყავს, სამუშაოებზე, რომლებიც ჰქონდა, ქალაქებზე, სადაც ნამყოფია. მის სამყაროში არ არსებობს არაფერი მყარი, რასაც ის შეეჩეხებოდა, როგორც დაბრკოლებას. მაგრამ მიშელი – სწორედ იმიტომ, რომ ის ამ წესრიგს არ ცნობს – ახდენს მის უკან მდგარი სიცარიელის დემონსტრირებას. ის ვითომ წიგნს წერს, თუმცა ჩვენ ამას რაღაც ვერ ვამჩნევთ. აი, პატრიცია კი მწუხარებას ირჩევს. მიშელი აქტიურია, მან იცის, რომ სამყაროსა და საზოგადოების უკან არაფერი დგას და ის თვითონ იგონებს და აკეთებს ყველაფერს. პატრიცია პასიურია – მანაც იცის ამ არაფრისა და არარას შესახებ, რომელიც ყველაფერს მსჭვალავს, მაგრამ არ სურს, საბოლოო ნაბიჯი გადადგას და პასუხისმგებლობა საკუთარ თავზე აიღოს. ამიტომაც ეძახის მიშელის მას დროგამოშვებით მშიშარასა და ლაჩარს. სწორედ აქედან გამომდინარეობს ფილმის მთავარი ამბავი – პატრიციას მიერ მიშელის დასმენა პოლიციაში. მაგრამ მას შემდეგ, რაც აღმოჩნდება, რომ მიშელს შეუძლია თან პატრიციაც წაიყოლოს და ამისათვის პრაქტიკული დაბრკოლებები თითქმის გადალახულია, პატრიცია უარს ამბობს – დასმენის ფორმით. მას არ სურს არჩევნის გაკეთება. პატრიციას ურჩევნია, დარჩეს უსაზრისო და მნიშვნელობამოკლებულ სიტუციაში, ვიდრე აიღოს პასუხისმგებლობა და თქვას – ”მე მიყვარს მიშელი, მე საკუთარ ცხოვრებას ვუკავშირებ მას”; ამ უკანასკნელ შემთხვევაში შესაძლებელია დიდი იმედგაცრუებები, ხოლო უსაზრისობაში არაფრის იმედი არ გაქვს, ამიტომაც მისი გაცრუებაც ვერ მოხდება. პატრიციას აქტი – შეყვარებულის პოლიციაში დასმენა – სინამდვილეში მისი პასიურობის უმაღლესი გამოხატულებაა. ეს გრიმასები მხოლოდ და მხოლოდ ამ ორისთვის ნიშნავს რაღაცას – თან ეს ”რაღაც” ერთსა და იმავე დროს სახუმაროცაა და ინტიმურიც. რაზე მიანიშნებს ეს? იმაზე, რომ მიშელი არაა გაბრაზებული პატრიაციაზე. გულისამრევად მიშელს ყველაფერი მას შემდეგ მოეჩვენება, რაც დაინახავს, რომ პატრიცია ვერ ახერხებს მის ამ გრიმასებს უპასუხოს – ის ხომ საყვარელი გოგონასთვის თამაშობდა, ეს უკანასკნელი კი მხარს ვერ უბამს მის თამაშს, ვერ აფასებს მის არტისტიზმს, არ არის აღფრთოვანებული მისი თვით-კონტროლით – არამედ უბრალოდ მწუხარებით დაჰყურებს მას თავზე. სწორედ ამიტომ ამბობს მიშელი – ”ეს მართლა გულისამრევია”. და შემდეგ საკუთარი ხელით იხუჭავს თვალებს – კიდევ ერთი მინიშნება იმაზე, რომ ის თავის სიკვდილს საკუთარი ხელით დგამს, რომ ის ბოლომდე აკონტროლებს სიტუაციას. შეიძლება ითქვას, რომ მიშელი, თავისი სტილიზებული სიკვდილით, ახდენს პატრიციამდე საკუთარი მესიჯის მიტანას, ახერხებს საკუთარი შეყვარებულის ცხოვრების ტრანსფორმაციას. აზრი რომ არაფერს ჰქონდა, პატრიციამ ეს მანამდეც იცოდა. ახლა მან იცის აქტიური გამოსავალი ამ უაზრობის ჩიხიდან – სტილი, სტილი და, კიდევ ერთხელ, სტილი. | |
|