01:22 საეკლესიო აზნაური. | |
საეკლესიო აზნაური, ეკლესიის (საკათოლიკოსო და საეპარქიო საყდრები, დიდი მონასტრები) ვასალი ფეოდალი შუა საუკუნეების საქართველოში. XI საუკუნიდან, როდესაც ფეოდალური კლასი 2 წოდებად ჩამოყალიბდა (XI-XIII საუკუნეებში — დიდებულები და აზნაურები, XIV-XVIII საუკუნეებში — თავადები და აზნაურები), საეკლესიო აზნაურად ითვლებოდა მხოლოდ ფეოდალური კლასის ქვედა წოდების წარმომადგენელი. ყველაზე მეტი აზნაური ჰყავდა მცხეთის საკათოლიკოსო საყდარს - სვეტიცხოველს, ყველაზე ძლიერ საეკლესიო სენიორიას შუა საუკუნეების საქართველოში (XI-XV საუკუნეებში მას ჰქონდა დიდი რაოდენობის ყმა-მამული საქართველოს ყველა კუთხეში, ხოლო XVI-XVIII საუკუნეებში - ქართლ-კახეთში). ამ ყმა-მამულს განაგებდნენ საეკლესიო აზნაურები, რომლებსაც მეფისაგან და კათოლიკოსისაგან ბოძებული ჰქონდათ სხვადასხვა სამოხელო პატივი. მაგ., XVII-XVIII საუკუნეებში კათოლიკოსის სახლთუხუცესის ხელი მემკვიდრეობით ეპყრათ სვეტიცხოვლის აზნაურებს მაღალაშვილებს, ხოლო საკათოლიკოსო სარდლობა სვეტიცხოვლის აზნაურებს გედევანიშვილებს (მცხეთის სასარდლო ცალკე სადროშოს არ წარმოადგენდა, იგი მეფის სადროშოში შედიოდა), იყვნენ აგრეთვე ბოქაულთუხუცესები, მეჯინიბეთუხუცესები, ქადაგები, სუფრაჯები, მდივანმწიგნობრები, ნაზირები, სოფლების მოურავები, მეღალე-მებალახეები და სხვები. ყველა საეკლესიო აზნაურის (მათ შორის საკათოლიკოსო აზნაურებისაც) უმაღლესი სენიორი კი მეფე იყო. თვით ეკლესიის უფლებებს საეკლესიო აზნაურებზე დიდად ზღუდავდა მეფე, ის რეალურად ახორციელებდა მათზე სენიორულ უფლებებს (ყმა-მამულისა და სამოხელეო პატივის ბოძება თუ ჩამორთმევა, გასამართლება-დასჯა და სხვა). განსაკუთრებით ითქმის ეს კახეთის საეკლესიო აზნაურებზე (ალავერდის, ღვთაებისა და სხვა საყრდები), სადაც ყველა ეპისკოპოსი მეფის უშუალო ვასალი იყო. | |
|