02:30 რუსული ავანგარდი. | |
რუსული ავანგარდი მრავლისმომცველი ტერმინია, განსაზღვრავს ვრცელ გავლენიან მიმდინარეობას თანამედროვე ხელოვნებაში, რომელიც რუსეთში გავრცელდა დაახ. 1890—1930 წლებში, თუმცა ზოგან ის დაიწყო უკვე 1850 წელს და გრძელდებოდა 1960 წლამდე. ტერმინი მოიცავს მრავალ ცალკეულ თუმცა ერთმანეთთან დაკავშირებულ ხელოვნების მოძრაობას, რომელიც ამ პერიოდში აღმოცენდა, მათ შორის სიმბოლიზმს, ნეოპრიმიტივიზმს, სუპრემატიზმს, კონსტრუქტივიზმსა და ფუტურიზმს. იმის გათვალისწინებით, რომ მრავალი ამ ავანგარდისტ ხელოვნათაგან უკრაინაში იყო დაბადებული და გაზრდილი (მათ შორის კაზიმირ მალევიჩი, ალექსანდრა ექსტერი, ვლადიმერ ტატლინი, ვასილი კანდინსკი, დავიდ ბურლიუკი, ალექსანდრე არხიპენკო, სონია დელუნი-ტერკი), ზოგიერთ წყაროში მას ასევე უკრაინულ ავანგარდსაც უწოდებენ. რუსულმა ავანგარდმა მის შემოქმედებით და პოპულარობის მწვერვალს 1917 წლის რევოლუციასა და 1932 წელს შორის მიაღწია, რის შემდეგაც ავანგარდისტული იდეებს უპირისპირდება ახლად აღმოცენებული სოციალისტური რეალიზმი, რომელსაც მთავრობა ლობირებდა. ამ პერიოდის გამორჩეული ფიგურები იყვნენ: მხატვრები მარკ შაგალი. მარკ შაგალი (რუს.: Марк Шага́л; ბელორ.: Мойша Захаравіч Шагалаў) (7 ივლისი, 1887 – 28 მარტი, 1985), ბელარუსი-ებრაელი მხატვარი. 1937 წლიდან საფრანგეთის მოქალაქე. XX საუკუნის მხატვართა შორის მას ხშირად სიურრეალიზმის მიმდინარეობას უკავშირებენ, თუმცა მისი შემოქმედება ერთი რომელიმე ჟანრის ფარგლებს სცილდება. ოჯახური გარემოცვა, მშობლიური სოფელი ვიტებსკი და ბიბლიური მოტივები მისი ნახატების მთავარი თემებია. თავის ტილოებში, მოზაიკაში ან თუნდაც თავისი დიზაინით შექმნილ ფანჯრებზე, თეატრის კულისებში იგი იყენებდა სომბოლოებს, რომლებიც მის შემოქმედებაში ხშირად მეორდებიან. მას ხშირად ”მხატვარ-პოეტს" უწოდებენ. ვიტებსკის წლები.
რადგანაც იგი ხედერში ვიტებსკში დადიოდა, ამით საშუალება ეძლეოდა დამატებით ქალაქის ოფიციალურ სკოლაშიც ევლო, რაც ჩვეულებისამებრ ებრაელებისათვის აკრძალული იყო. ეს რომ მიეღწია, შაგალის დედამ მასწავლებელი მოისყიდა. ამიტომ შაგალი ებრაულის ნაცვლად რუსულად ლაპარაკობდა, დადიოდა სიმღერისა და ვიოლინოს გაკვეთილებზე და ხატავდა. 1906 წელს შაგალმა სათემო სკოლა დაამთავრა და ამის შემდეგ მხატვარ იეჰუდა პენის ატელიეში მისი მოსწავლე გახდა. პენს პეტერბურგის აკადემიაში ჰქონდა განათლება მიღებული და პორტრეტებსა და საუკუნისთვის დამახასიათებელ ჟანრში ხატავდა.
იგი იქ მცხოვრები რუსი ხელოვანების, როგორებიც იყვნენ მაგალითად ალექსეი ფონ იავლენსკი, ვასილი კანდინსკი და ჟაკ ლიპხიცი, დახმარებას იმედოვნებდა. მოპარნასეზე იგი დაუმეგობრდა გიიომ აპოლინერს, რობერ დელონეს, ფერნან ლეჟეს და სხვებს. ”მხოლოდ სიშორემ, რომელიც პარიზსა და ჩემს მშობლიურ ქალაქს შორის არსებობს, შემაყოვნა, რომ მაშინვე უკან არ დავბრუნებულიყავი", აღნიშნავდა მარკ შაგალი იმ ახალ გარემოებებთან დაკავშირებით, რომელთან გამკლავებაც შაგალს თავიდან გაუჭირდა. თუმცა მოგვიანებით შაგალი პარიზს თავის მეორე ვიტებსკს უწოდებდა. იგი პოლიტიკურად ვერ შეეგუა მთავრობას და 1920 წელს მიემგზავრება მოსკოვში, შემდგომ 1923-ში კი — პარიზში, სადაც 1937 წელს ხდება საფრანგეთის მოქალაქე. 1944 წელს მისი ცოლი იწუპება განუკურნებელი სენით.. 1946 წელს უბრუნდება ევროპას და 1949-ში მონაწილეობას იღებს ანტი-ფაშისტური ორგანიზაციის MRAP (Movement Against Racism and for Friendship between People) ჩამოყალიბებაში.. 1952 წელს ქორწინდება ვალენტინა ბროცკიზე. თავის ნახატებში შაგალი ასახავდა ბელორუსიის ტრადიციულ ცხოვრებას და სხვადასხვა ბიბლიურ თემებს, რომლებიც ასახავდნენ მის იუდაისტურ წარმომავლობას.. მისი ნამუშევრები ერგება რამოდენიმე მხატვრულ სტილს: ავანგარდი, კუბიზმი და ფოვიზმი. | |
|