10:54 ვინ შექმნა ქართული ანბანი?. | |
ასომთავრული ანბანი, უკვე არაერთგზის ითქვა, ერთპიროვნული და ერთდროული აქტით არის შექმნილი. ასე რომ, ბერძნული ანბანის საპირისპიროდ, რომელსაც მკაცრი სიმშვიდე და სტატიკურობა ახასიათებს, ქართული ასონიშნებისათვის დამახასიათებელია მოძრაობა და ბრუნვა, რითაც, ჩემი აზრით, ბერძნული ენის საპირისპიროდ, ქართული ზმნისთვის ნიშანდობლივი დინამიზმია გამოხატული. ყველაზე სრულად აქ ვლინდება ანბანის შემოქმედის ენობრივი ინტუიციის სიღრმე და ამიტომ შეუძლებელია ის ფესვეულად არ ყოფილიყო დაკავშირებული ენასთან. ფონოლოგიის დარგში ანბანის შემოქმედის ღრმა ბერძნულ განსწავლულობას აღნიშნავენ ივ. ჯავახიშვილი, ვ. ბოედერი, ს. მურავიოვი და თ. გამყრელიძე. ანბანის შემოქმედის მიერ კონსტრუირებული გრაფიკა ქართული ენის ფონოლოგიური ასპექტების ღრმა და ყოვლისმომცველი ანალიზის მეშვეობით არის ცხადყოფილი (მაგალითად, "ღან-£არ” ასონიშნების გრაფიკული სიმეტრიის და ამავე დროს სეპტიმალური შესაბამისობის (25-34) ნიშნით დაწყვილება, რის საფუძველზეც ამავე ჯგუფში ერთიანდებიან "ღან” ფენომენის მომდევნო "ყარი” და "£არ” ფონემის წინარე "ხანი”. განსაცვიფრებელია ანბანის შემოქმედის მიზანდასახულობის სიდიადე: იგი მარტო ანბანის შექმნას კი არ სჯერდება, რაც თავისთავად ლინგვისტური და გრაფიკული ხასიათის დაბრკოლებების, და უნდა ითქვას, ძნელად დასაძლევი დაბრკოლებების გადალახვას გულისხმობს, არამედ ანბანებისათვის ნიშანდობლივი რიცხვული სისტემის პარალელურად თვითონ ჰქმნის ახალ, გრაფიკის მეშვეობით აქცენტირებულ ორიგინალურ რიცხვულ სისტემას, რომელიც საშუალებას აძლევს მას დაშიფროს და სამომავლოდ გადმოსცეს თავისი ნააზრევი. დროის მიმართ ასეთი ტრანსცენდენცია მხოლოდ გენიალური მოაზროვნის ტვინში შეიძლებოდა დაბადებულიყო. და ასეთი კაცის, ფაქტობრივად, ქართული კულტურის ფუძემდებლის სახელი დაფარულია ჩვენთვის. მხოლოდ ენიგმური ხასიათის რამდენსამე სტრიქონში კიაფობს ამ სახელის მიგნების შესაძლებლობა... მაგალითად, ცხადია, რომ ანბანის შექმნის ზედა ქრონოლოგიური მიჯნა V საუკუნის უკანასკნელი მეოთხედით არის დასაზღვრული: ანბანი შექმნილია მანამდე, სანამ პირველი ეპიგრაფიკული წარწერები გამოჩნდებოდა. ცხადი და უეჭველი უნდა იყოს ისიც, რომ ანბანი ქრისტიანული კულტურის ნაყოფია და იგი ვერ შეიქმნებოდა ქართლის ქრისტიანობაზე მოქცევისთანავე, შესაძლოა, მთელი IV საუკუნის განმავლობაში, რასაც მართებულად აღნიშნავდა კ. კეკელიძე, ვინაიდან თვითონ ამ დროის ბიზანტიაში "მთელი კულტურა ჯერ კიდევ წარმართული იყო და გაჯერებული წარმართული გადმონაშთებით და მოგონებებით... იულიანეს ხანაში წარმართული რესტავრაცია სრულიადაც არ იყო შემთხვევითი ეპიზოდი. IV და თვით V საუკუნეშიც წარმართული კულტურა განიცდის ახალ აღმავლობას. და ძალიან ნელა იცვლება ანტიკური ადამიანის სულიერი წყობა. ეს პროცესი მთავრდება უფრო გვიან და სრულდება ახალი ბიზანტიური კულტურის შექმნით” (დ. გ. ტëîðîâñêèé. გîñòî÷íûå îòöû IV âåêჭ. ოჭðèæ, 1931, გვ. 7-8). აქ არ შეიძლება იმის ვარაუდი, რომ ასეთი წარწერები შეიმუსრა ქრისტიანულ ქართლში, არც იმის ვარაუდი, რომ ასეთი წარწერები თავდაპირველად მნიშვნელოვან ტაძრებზე კი არ იქნებოდა ამოკვეთილი, არამედ ქვევრებზე, კრამიტის ფილებზე და სხვ. რევიზიას ვერ დაექვემდებარება აკ. შანიძის აზრი იმის თაობაზე, რომ ბოლნისის სიონის წარწერები "ქართული წერისა და ქართული ენის უძველესი ნიმუშებია” (აკ. შანიძე. ბოლნისის წარწერები, ნობათი, ¹1, 1975). იმასაც თუ მივიღებთ მხედველობაში, რომ ასომთავრული ანბანის გრაფიკულ-რიცხვულ სისტემაში დაშიფრულია უმთავრესი ქრისტოლოგიური საზრისები (რომელთა მცირე ნაწილია ამ ნაშრომში წარმოდგენილი), რომ ისინი დაშიფრულია ბიბლიის წიაღშივე მოძიებული სეპტიმალური შესაბამისობის საფუძველზე, რაშიც ანბანის შემოქმედის უძლიერესი ანალიტიკური ნიჭი ცხადდება, ძნელი არ არის ვივარაუდოთ, რომ ეს ანბანი შექმნილია ღრმადგანსწავლული ელინოფილისა და ღვთისმეტყველის მიერ. მაგრამ საიდუმლო საიდუმლოსკენ მიისწრაფის და გამორიცხული არ არის, რომ სწორედ პეტრე იბერის, ანუ არეოპაგიტული კორპუსის ავტორის მიერ იყოს შექმნილი ქართული ანბანიც, რომელიც ჩვენი ვარაუდით, შეიძლება არეოპაგელის ე. წ. დაკარგულ შრომას - "სიმბოლიკურ თეოლოგიას” წარმოადგენდეს... ჩვენ გვაქვს ასეთი ვარაუდის საფუძველი, რის ჩვენებასაც შემდგომში ვრცელი და თვალსაჩინო დასაბუთებით შევეცდებით, და რაც ნაწილობრივ უკვე ვაჩვენეთ, რაკი თითქმის ყოველი "ღვთაებრივი სახელი” პირდაპირ, თუ შუალობით, თავის რიცხვულ ყალიბში ატარებს პეტრე იბერის (იბერიელის, ქართველის) სახელს... | |
|