ხაჭაპური ჰქვია ქართულ ყველიან პურს და წარმოშობით დასავლეთ საქართველოდანაა. როგორც წესი, ხაჭაპურის ცომი ხორბლის ფქვილით, საფუარათი, წყლითა და ცოტაოდენი რძითა და მარილით იზილება; ცომს ცოტა ხანს აცლიან ამოსვლას და შემდეგ რეგიონებისდა მიხედვით სხვადასხვა ფორმით ამზადებენ. შიგთავსი როგორც წესი შეიცავს ყველს (ახალს ან დაძველებულს) ან ხაჭოს, კვერცხს, კარაქსა და სხვა ინგრედიენტებს. შემადგენლობითა და მომზადების წესით ხაჭაპური იტალიურ კალცონეს ჰგავს.

რეგიონების მიხედვით ხაჭაპურის რამდენიმე სახეობა არსებობს:
იმერული ხაჭაპური
მეგრული ხაჭაპური
აჭარული ხაჭაპური.

სვანური ხაჭაპური
ბაჭულები - რაჭული ხაჭაპური
ფენოვანი ხაჭაპური

მწვადი — კავკასიელ და აზიელ ხალხთა კერძი. ტრადიციულად მზადდება ბატკნის ან ღორის ხორცისგან ლითონის ან ხის შამფურებზე. ამ კერძის მომზადებას დიდი ისტორია აქვს.
სახელწოდება [რედაქტირება]

რუსულად ”შაშლიკ” (шашлык). ბერძნულად ”სულვაკი”(σουβλάκι), სომხურად ”ხორვაცი” (խորոված).

მომზადება:

ბატკნის ხორცი დაჭერით პატარა ნაჭრებად, ჩაყარეთ ქვაბში და მოშუშეთ ნელ ცეცხლზე თავდახურულად. როდესაც ხორციდან გამოსული წვენი დაშრობას დაიწყებს, დაუმატეთ წრილად დაჭრილი ხახვი, დაასხით ნახევარი ჩაის ჭიქა თეთრი ღვინო, მოაყარეთ მარილი და გააგრძეთ მოშუშვა ისე, რომ ხორცი არ მოიხრაკოს.

დროდადრო სუფრის კოვზით დაასხით მდუღარე წყალი. დაუმატეთ წვრილად დაჭრილი ქინძი, ტარხუნა, და როდესაც მწვანილი ჩაითუთქება, შეაზავეთ დანაყილი წიწაკით, დაამატეთ მთელ-მთელი ტყემალი, ოდნავ მოშუშეთ და ერთი-ორი წუთის შემდეგ გადმოდგით ცეცხლიდან.

მასალა:

600 გრამი ბატკის ხორცი; 5 ძირი ქინძი; 2 კონა ტარხუნა; 1 ჩაის ჭიქა ტყემალი; 300 გრამი მწვანე ხახვი; წიწაკა, მარილი.

გოზინაყი, საახალწლო ტკბილეული. ახალი წლის მისალოცი თაფლის - აბრამიანის ერთ-ერთი აუცილებელი კომპონენტი. საქართველოს ზოგიერთ კუთხეში (იმერეთი, რაჭა) გოზინაყი ჩურჩხელას ეწოდებოდა. ქართველი ხალხის ძველი რელიგიის რწმენა-წარმოდგენით თაფლი და ნიგოზი წმინდა საკვებად ითვლებოდა და "ბატონებს" სწირავდნენ - თაფლს საშობაო კორკოტში ურევდნენ, კაკალს "ბატონებს" უკმევდნენ, (ბაზმა). სვანეთში ლიფანალის დღეობაზე თაფლისა და რძის ნაზავს ასხურებდნენ ხოლმე იმ გზას, რომლითაც ვითომც უკან ბრუნდებოდნენ მიცვალებულთა სულები.

ნიგოზის (სასურველია თეთრი და საღი) ლებნები მჭრელი დანით დავჭრათ, დავყაროთ ტაფაზე და ოდნავ მოვხალოთ, ისე რომ არ გაწითლდეს. გავაგრილოთ, დავყაროთ სინზე და დავბერტყოთ, თან სული შევუბეროთ, სანამ კანი მთლიანად არ გაეცლება. ღრმა, სქელძირიან ტაფაზე მოვათავსოთ 250 გრამი თაფლი და რომ არ გადმოვიდეს, რამოდენიმე წუთით გადმოვდგათ, შემდეგ ისევე შევდგათ ცეცხლზე.

როცა თაფლი დაცხრება და მშვიდად დაიწყებს დუღილს, რამოდენიმე წვეთი კოვზით ამოვიღოთ და ლამბაქზე დავაწვეთოთ. ვაცალოთ გაცივება და თუ წვეთი თითებს შუა ცომივით აგორდა, ჩავყაროთ დაჭრილი ნიგოზი. გამუდმებით ვურიოთ ხის კოვზით.

დაახლოებით ათი წუთის შემდეგ მოვაყაროთ ერთ-ორი სადილის კოვზი შაქრის პუდრა, კიდევ კარგად ავურიოთ და ტაფა ცეცხლიდან გადმოვდგათ. გოზინაყის მთელი მასალა წინასწარ გარეცხილ სველ ფიცარზე ან მომინანქარებულ სინზე გადავიტანოთ და კოვზით კარგად მოვასწოროთ, გავაბრტყელოთ და გაცივებული გოზინაყი რომ არ დაიმსხვრეს, თბილი დანით დავჭრათ ნაჭრებად.

ნიგოზი - 500 გრამი
თაფლი - 250 გრამი
შაქარი - 4 სუფრის კოვზი.

თონე, თორნე (ძველ ქართულში გვხვდება თურნე, საცხობელი პურისაჲ, საცხობელი კეცისაჲ), მიწაში ჩადგმული უძირო და ცილინდრული ფორმის თიხის ნაკეთობა. გავრცელებულია საქართველოს ბარსა და ზეგანზე მაღალი წებოვანების მქონე პურის საცხობად.

ქართული მეთონეობა, ძირითადად, ორნაირი სახის თონებს იცნობს: საოჯახო ანუ სოფლურ თონეს და პროფესიული მეპურის თონეს. სოფლად გავრცელებულია პატარა, საშუალო და დიდი ზომის პირმოხვეული და პირგანური თონეები.

საოჯახო თონის მაქსიმალური სიმაღლე, როგორც წესი, მეტრია. გამოსაწვავ ქურაში თონის მოსათავსებლად და მისი მოხერხებულად ტრანსპორტირების მიზნით, მას ხშირად რამდენიმე ნაჭრად ჭრიდნენ და მიწაში ჩადგმის დროს აწყობდნენ. ნაჭრებად არ იჭრება ჯერ კიდევ შემორჩენილი თონის სახე, რომელსაც ქალები ამზადებენ.

საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში თონე მიწაში სხვადასხვა სიღრმით იდგმება: მთლიანად, სანახევროდ ან მხოლოდ ძირით.

თონის მიწისზედა ნაწილის გასამაგრებლად და სიმხურვალის შესანარჩუნებლად თონე ირგვლივ წნელით შემოიწვნება (ყავრით, ტკეჩით, ფიცრით მოპირკეთება), წნულისა და თონის კედელს შუა არსებული ცარიელი ადგილი მიწით ამოივსება და დაიტკეპნება. კარმიდამოიან სამოსახლოში თონე დაფარულია და უმთავრესად ეზოშია გამართული. თონე გვხვდება აგრეთვე სამეურნეო ნაგებობების დერეფანში. დარბაზულ სახლში თონე საცხოვრებლის შიდა კომპლექსში იყო მოქცეული.

თონეს იყენებდნენ აგრეთვე პროდუქტების "ჩათუთქვის", ხის ნაწილების გამოშრობის, გათბობის მიზნიტაც. პროფესიული მეპურის თონე სოფლად გავრცელებული თონისაგან სიდიდითაც განსხვავდება (გაცილებით დიდია) და მოყვანილობითაც. საქართველოში ცნობილია ურბნისის (V-VII სს.), თბილისის (XI, XII სს.), რუსთავის (XII-XIII სს.), უფლისციხის (XIV-XVI სს.) და სხვა განათხარი თონეები. ამიერკავკასიის ტერიტორიაზე ყველაზე ძველია ძვ. წ. VIII ს. ურარტული თონე.

მომზადება:

საქონლის გულ-ღვიძლი მოხარშეთ, მოაყარეთ მარილი და გააციეთ. დაჭერით წვრილად. დანაყილი ნიგოზი, ნიორი, ქინძი, ქონდარი, უცხო სუნელი, ზაფრანა, ხმელი სუნელი, წვრილად დაჭრილი ხახვი, ბროწეულის მარცვლები აურიეთ ერთმანეთში, დაუმატეთ ცოტა ძმარი და შეაზავეთ კუჭმაჭი ამ საკმაზით.

მასალა:


1 კილო კუჭმაჭი; 1 კბილი ნიორი; 1 თავი ხახვი; 1 ცალი ბროწეული; ჩაის კოვზი ქონდარი; 1-2 ჩაის კოვზი უცხო სუნელი; თითო ჩაის კოვზი ყვითელი ყვავილი; ხმელი ქინძი, 2 ძირი ქინძი, ძმარი, მარილი.