როცა გერტრუდა შტაინს დასჭირდა ავტომობილის შეკეთება, სახელოსნოში მისულს, იქ მანქანის გამკეთებელი, ახალგაზრდა არავინ დახვდა, სახელოსნოს განაწყენებული უფროსი კი თავისთვის ბუტბუტებდა: ომის გამო ეს თაობა სულ დაიკარგა. ფრაზა „დაკარგული თაობა" ლიტერატურულ ტერმინად ჰემინგუეის მეგობარმა გერტრუდა შტაინმა დაამკვიდრა. საქართველოსაც ჰყავს თავისი 90–იან წლებში „დაკარგული თაობა".
მწერალი ბექა ქურხული ამ თაობას მიეკუთვნება. მის დოკუმენტურ პროზაში, რომლებიც აფხაზეთის ომზე შექმნა და ასევე მოთხრობებში ნათლად ჩანს 90–იანების რეალობა და ის ახალგაზრდები, რომლებიც დაკარგულად შერაცხეს. სწორედ ამიტომ მასთან საუბარი ასე დავიწყეთ:
– თქვენ ეგრეთ წოდებული „დაკარგული თაობის" წარმომადგენელი ხართ. რა გავლენა მოახდინა ცხოვრების ამ ეტაპმა თქვენზე და თქვენს შემოქმედებაზე?– მე ჩვენ თავს უფრო „დახოცილ თაობას" ვუწოდებ. პირველად დაკარგული ჰემინგუეის, სელინჯერის, ფოლკნერის. . . თაობის უწოდეს. ისინი განსხავებულები იყვნენ, თუნდაც ჰემინგუეი და ფოლკნერი. ერთმანეთთან საინტერესო დამოკიდებულება ჰქონდათ. ჰემინგუეი პირდაპირ ამბობდა, ნეტა ამ ძაღლიშვილის ნიჭი მომცა და მერე მომკლაო. ფოლკნერი კი ჰემინგუეის სიმხდალეში სდებდა ბრალს. ამიტომ ამ უკანასკნელმა იტალიელ გენერალს თავისი გულადობის დამადასტურებელი დახასიათებაც კი დააწერინა. ფოლკნერმა ამაზე უპასუხა, რომ ის ლიტერატურულ სიმხდალეს გულისხმობდა და არა იარაღის ღჟარუნს.
60–70 წლების შემდეგ არ გვყოლია ასეთი დიდებული თაობა: გიო ახვლედიანი (აკა მორჩილაძე), რეზო თაბუკაშვილი, ირაკლი ჯავახიძე, არჩილ ქიქოძე, დათო ქართველიშვილი, ანა კორძაია – სამადაშვილი, პაატა ბერიკაშვილი – „ბუტკო" ასევე ძალიან მაგარი მწერალი, რომელიც ნაკლებად არის ცნობილი. ბაჩო კვირტია, რომელმაც ერთ წელიწადში მოიგო ყველა პრემია: „საბა", „წერო", „პენმარათონი", თეონა დოლენჯიშვილი, ბესო ხვედელიძე, ამ ერთ ციცქნა ქვეყანაში მეტი რა გინდა!
რათომ ეძახიან ამთაობას „დაკარგულს"? თუ დაკარგულ თაობაში იგულისხმება ის, რომ ძალიან ბევრი მოგვხვდა, მაშინ „დაკარგულები" ვართ. ომის შემდეგ ადამიანების ფსიქიკა შეიცვალა. ახლა ჩემს ძმასა (10 წლით პატარაა) და ჩემს თაობას შორის უფრო დიდი სხვაობაა, ვიდრე ჩემსა და ჩემზე 20–30 წლით უფროს ადამიანებს შორის. ეს იმის ბრალია, რომ ვისაც უნდა აღეზარდა მომავალი თაობა, ან ომში დაიღუპა, ან გალოთდა, ან ფსიკიკა დაუზიანდა. კი, რა თქმა უნდა, ზოგი აღზარდეს, ზოგმა საკუთარი თავი აღზარდა, მაგრამ ხიდი მაინც ჩატყდა და გაუცხოება დაიწყო. ახლა უფრო ბიზნესი, მანქანები აინტერესებთ. მე ალუდაზე გავიზარდე. 4 წლის ბავშვს ვაჟას სტროფებს დამყვიროდა თავზე მამაჩემი. ასე რომ, რაც ჩემი ძმისთვის მანაქანაა, ის შეიძლება ჩემთვის იარაღი იყოს.
რა თქმა უნდა, ჩვენზე და ჩვენს შემოქმედებაზე ომმა იმოქმედა, მხატვრები რომ ვყოფილიყავით, მაშინაც იმოქმედებდა, ისევე, როგორც პიკასოზე და სალვადორ დალიზე იმოქმედა ესპანეთის სამოქალაქო ომმა. ისინი ისედაც დახატავდნენ, მაგრამ ომი რომ არა, მათი ნახატები სულ სხავანაირი იქნებოდა. კარგა მაგრად მოგვხვდა კოჭებში, ამასთან ერთად. სამოცდაათი წლის დაგროვილი სამხედრო ენერგია უცებ განთავისუფლდა და ეს სროლა, სამოქალაქო ომიც ამ თავისუფლების შედეგი იყო. იარაღს ერთი უცნაური თვისება აქვს, ჩეხოვის არ იყოს, ხელში უმოქმედოდ დიდხანს ვერ გაიჩერებ, უნდა გაისროლო. ომი მახინჯი რამ არის.
– თქვენს მოთხრობებში ხშირად ჩანს ახლაგაზრდა კაცი, ხშირად მთავარ გმირი. ეს პიროვნება თქვენი პროტოტიპია?– ჩემდა სამარცხვინოდ უნდა ვთქვა, რომ ყველგან მე ვარ. ვხუმრობ კიდეც – ეს ჩემი „მნიშვნელოვანი" თავი როდემდე მეყოფა–მეთქი. სულ ჩემს ავტობიოგრაფიას არ ვწერ, მაგრამ დამოკიდებულებები, შეგრძნებები, აღქმებიც ჩემია სუყველა. ძალიან მარტივი ადამიანი ვარ, დიდი ვერაფერი ფანტაზიის მქონე. ხშირად მედავებიან, მოთხრობებში ქალები რატომ არ ჩანანო, მართლებიც არიან. თუ ჩანან, მხოლოდ მეორეხარისხოვანი როლი აქვთ. მე განვეკუთვნები იმ მწერალთა რიცხვს, რომლებსაც თავის ქალებზე წერას თავის ქალებთან ყოფნა ურჩევნიათ. ძალიან ვარ გადაფარებული ჩემს პირადულს. ჩემი ქალები სახლში არიან, ყველა თავთავის სახლში.
– როგორ ხასიათზე უნდა იყოს ბექა ხურხული, რომ დაწეროს?– მე ვერ წარმომიდგენია, ცუდად ყოფნის დროს როგორ უნდა წერდეს ადამიანი, ან სმის დროს, ან პახმელიის დროს. ეს ჩემთან სხვანაირად ხდება, თითქოს რაღაც მწიფდება ჩემში. ცუდ ხასიათზე ვიყავი, მერე კარგ ხასიათზე, მერე ვინადირე, მერე დავლიე, მერე ხათუნა. . . და ეს ყველაფერი ერთ მშვენიერ დღეს მოდის და ჩნდება. რა ფასეულობა აქვს ამ „გაჩენილს", რამდენად ღირებულია და კარგია, ეგ სხვა საკითხია მაგრამ რჩება. „შენ ჯვარს იწერდი იმ ღამეს, მერი, მერი, იმ ღამეს მაგ თვალთა კვდომა" – რა უნდა გაასწორო ახლა აქ? მძიმე? წამოვიდა და წაიღო. პროზა სხვა რამ პროზა ყველაზე კარგად მიწის ხვნას შეიძლება შეადარო. ფიზიკური სამუშაოა. მოთხრობა შეიძლება 8 თვე წერო. ამოიღებ ერთ დეტალს, ჩასვამ მეორეს, ასე შეიძლება გააგრძელო და ბოლოს მაინც თქვა, „ვაი, ეს რა დამიწეიაო". ლექსი უფრო ღვთიური რამეა.
– კი, მაგრამ პერსონაჟს ხომ სჭირდება მოფიქრება, მისი ხასიათის შექმნაა საჭირო ამასაც დიდი შრომა უნდა.–ყოველთვის ეგრე არ არის, აი თუნდაც ჩემს მოთხრობა „მესამედ დაკარგულში" საფლავის თხრის დროს ტიპი ცოთა ხნით ამოძვრა საფლავიდან, მოყვა „ველისციხელი ბიჭის ბალადა", გადაკრა არაყი და ჩაძვრა. ეს პერსონაჟი არ მომიგონია, ეგეთია და დაიკავა თავისი ადგილი ჩემს მოთხრობაში. პროტოტიპები, ძირითადად, ასე იქცევიან, მოდიან, ლაპარაკობენ და მიდიან. მერე სად მიდიან, ღმერთმა იცის. საფლავს თხრიან ისევ თუ მასში წვებიან, მაგრამ ხომ დავიმახსოვრეთ.
– რითი განსხვავდება პოეტი მწერლისგან?– პოეტები კიდევ სხვა ტიპები არიან. ვერ წარმომიდგენია, ლექსი როგორ უნდა დავწერო. მიუხედავად იმისა, რომ რუსული და ქართული პოეზია ზეპირად ვიცოდი, ახლა აღარ მახსოვს, იმდენად აღარ მახსოვს, რომ მთვრალმა, ჩემდა სამარცხვინოდ, „ყივჩაღის პაემანი" და „ცამეტი წის ხარ" ავურიე ერთმანეთში. სხვათა შორის, მშვენიერი გამოვიდა. ფხიზელი ლექსებს აღარ ვკითხულობ, მით უმეტეს, თუ ძალიან მაგარი არ არის. ლექსი სულ სხვა რამ არის. ღვთიურია, ვიდრე მითხრობა.
– ვის უწოდებთ „ჩემს პოეტს"?–ქართველებიდან „ჩემი" პოეტები არიან გაგა ნახუცრიშვილი, გიგი სულაკაური, ბადურ ბალარჯიშვილი. დანარჩენებიც კარგები და საინტერესოები არიან, მაგრამ „ჩემები" არ არიან.
– ბანალურ კითხვას დაგისვამთ: რომელია თქვენი პირველი მოთხრობა?– პირველად ჩემი მონათხრობი დედაჩემმა ჩაწერა. ოთხი წლის ვიყავი, როცა მოვყევი მზის, ტახის, ძვლის, ყვავილის და მეორე მზის ამბავი. რომლებიც დაძმობილდნენ და გაუდგნენ გზას. შუა გზაში ყვავილს ძვალი გაეჩხირა ყელში და ტახმა გადაარჩინა. ის ორი მზე ამ დროს რას აკრეთებდა, არცერთს გვახსოვს.
პირველი პუბლიკაცია კი გაზეთ „მამულში" 1991 წელს დაიბეჭდა. იმ წელს პირველად ჩავაბარე მოთხრობა ბატონ ვაჟა გიგაშვილს. იმის მერე ყოველ წელს ორჯერ–სამჯერ მივდიოდი რედაქციაში. მერე იბეჭდებოდა „ლიტერატურულ პალიტრაში", პარნასში. სხვათაშორის, მოთხრობები რომ მიმქონდა, ვნერვიულობდი. მე, საერთოდ, პატივს არ ვცემ ადამიანს, რომელსაც დამარცხება აშინებს, მაგრამ არ მჯერა ადამიანის, რომელიც ამბობს, რომ გამარჯვება არ გაუხარდა. ჩემი მოთხრობები რომ არ დაებეჭდათ, გული დამწდებოდა, მაგრამ თავს არ მოვიკლავდი, რომ ბეჭდავდნენ, მიხაროდა. ცოტათი ზარმაცი ვარ, არიან ადამიანები, რომლებიც ამისთვის ცხოვრობენ და სანამ მე ღობე–ყორეს ვედები, ისინი წერენ.
– გიყვართ პოსტმოდერნიზმი?– მე საერთოდ ვერ გავიგე, რა არის ეს პოსტმოდერნიზმი. ლექსი ან უნდა მომწონდეს, ან არა. ასევეა ნახატი, რომანი, მოთხრობა, მუსიკაც. ჩემი მეზობელია, უგანათლებულესი ადამიანი, ტარიელ ჭანტურია, დედამიწაზე თუ რამე დაწერილა, ყველაფერი იცის, ერთი მარსზე არ დაწერილა არაფერი, თორემ ეგეც ეცოდინებოდა. სატელევიზიო ინტერვიუში ჰკითხეს, რას ფიქრობთ ავანგარდულ პოეზიაზეო. მანაც დაიწყო და ძალიან ბევრი ილაპარაკა, ბოლოს კი თქვა: „ლიტერატურა, ჩემო ბიძიკო, მაინც ორ ნაწილად იყოფა, ავანგარდიზმი და ნამდვილი ლიტერატურაო".
პუბლიკაცია მომზადებულია ილიას უნივერსიტეტის სტუდენტების მიერ მედიაპრაქტიკული ლიექციების კურსის ფარგლებში, კურსის ხელმძღვანელი – ლია ტოკლიკიშვილი.